«... put the kot down»

Άρθρο των Γ. Ελευθεριάδη, Κ. Μήτση, Γ. Μπίλια και Γ. Φούσκη
PUT THE KOT DOWN

Εκατοντάδες νεκρά πτηνά στην Κίνα, εκατομμύρια θάνατοι πτηνών στην Ινδονησία, ο φονικός ιός της γρίπης των πτηνών έφτασε στην Τουρκία, εσχάτως και στη Αλβανία. Έχουμε νεκρούς ανθρώπους. Προσοχή! Έχει φτάσει στις πύλες της Ευρώπης. Επόμενος σταθμός; Ελλάδα, Ρουμανία, Γερμανία κ.ο.κ. Απίστευτη ευκαιρία για τα παπαγαλάκια της τηλεόρασης να σπείρουν τον πανικό, να αυξήσουν την ακροαματικότητα των καναλιών τους, αλλά και να ασκήσουν τον ιδεολογικό τους ρόλο, αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη από την επίθεση που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα στα λαϊκά στρώματα. Οι οικονομολόγοι διεθνώς βάλθηκαν να κατονομάσουν τη γρίπη των πουλερικών ως το Νο.1 κίνδυνο –μεγαλύτερο και από τη πετρελαϊκή κρίση- για την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Ούτε λόγος για τους 500.000 εργαζομένους στην Ε.Ε., των οποίων το εργασιακό μέλλον είναι αβέβαιο μετά την κατακόρυφη πτώση της ζήτησης προϊόντων που προέρχονται από πουλερικά.

Στην Ελλάδα η μείωση της κατανάλωσης πουλερικών έχει φτάσει το 80% και μετά τους πτηνοτρόφους σειρά έχουν τώρα να δοκιμαστούν οι αγρότες των οποίων τα προϊόντα προορίζονται για τη διατροφή των πτηνών. Οι ευθύνες είναι πολλές και κατά βάση πολιτικές. Όμως τι έχει γίνει; Αξίζει τόσος πανικός; Πόσο απειλούμαστε; Είναι κάτι που το περιμέναμε ή είναι κάτι εντελώς απρόσμενο;

Σύντομο Χρονικό

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ο ιός της γρίπης των πτηνών, που ήταν γνωστός για πάνω από εκατό χρόνια, έκανε την επανεμφάνισή του με στέλεχος υψηλής λοιμογόνου δύναμης (Η5Ν1) στο Χονγκ-Κονγκ το 1997. Εκεί εφαρμόστηκαν αυστηρά μέτρα εκρίζωσης και θεωρήθηκε ότι εξαφανίστηκε η νόσος. Ωστόσο το 2003 επανεμφανίστηκε και στη συνέχεια άρχισε να εξαπλώνεται και σε άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Στις χώρες αυτές έχουν θανατωθεί εκατομμύρια πτηνά προκειμένου να επιτευχθεί η εκρίζωση της νόσου, ενώ σε ορισμένες από αυτές έχουν αναφερθεί και θάνατοι σε ανθρώπους.

Αν προσπαθήσουμε να δούμε τα αίτια της εξάπλωσης του νοσήματος και των θανάτων στις χώρες αυτές, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οφείλεται στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούν, οι οποίες έχουν οδηγήσει σε εξαθλίωση τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Δίπλα στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις και τους ουρανοξύστες, υπάρχουν παραγκουπόλεις, όπου οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν στον ίδιο χώρο με τα ζώα και τα πουλερικά τους, ενώ συχνά καταναλώνουν τα άρρωστα ετοιμοθάνατα ή και ψόφια ζώα και πτηνά λόγω της έλλειψης τροφής. Και βέβαια έχουν ελάχιστη πρόσβαση στην ενημέρωση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ή το πόσιμο καθαρό νερό. Παράλληλα οι δυσλειτουργικές κρατικές υπηρεσίες περιορίζουν κατά πολύ κάθε έννοια προληπτικού ελέγχου και όλα αυτά, συνδυαζόμενα και με κάποιες ιδιαίτερες συνήθειες που έχουν οι λαοί αυτοί (π.χ. να πίνουν αίμα πάπιας ή να τρώνε ωμό κρέας), έχουν οδηγήσει στην επανεμφάνιση του νοσήματος ακόμα και μετά την «εκρίζωσή» του.

Επιδημιολογικά Στοιχεία

Σ’ αυτό το σημείο, προτού ακολουθήσουμε το μεταναστευτικό ρεύμα των πουλιών, που με ακρίβεια οδηγεί στην Ευρώπη, αξίζει να σταθούμε σε κάποια επιπλέον στοιχεία όσο αφορά τον ιό. Πρώτα από όλα, φυσικοί φορείς του ιού και επομένως υπεύθυνοι για την εξάπλωσή του σε τόσο μεγάλες αποστάσεις, είναι τα άγρια υδρόβια πτηνά (πάπιες, χήνες, κύκνοι). Επομένως σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται ο όλος πανικός σχετικά με τα πουλερικά (κότες, γαλοπούλες κ.λ.π.), καθώς όσα από αυτά νοσούν παρουσιάζουν εμφανή κλινικά συμπτώματα και αιφνίδιους μαζικούς θανάτους μέχρι και 100%. Οπότε, αν εμφανιστεί η γρίπη σε μια εκτροφή, γίνεται αμέσως αντιληπτή. Η μετάδοση στον άνθρωπο μπορεί να γίνει ΜΟΝΟ με άμεση επαφή των βλεννογόνων με τις εκκρίσεις ή απεκκρίσεις των άρρωστων πτηνών, ή με εισπνοή αερολύματος του ιού, ή με κατανάλωση μισοψημένων ή ωμών προϊόντων που προέρχονται από άρρωστα πουλερικά. Αλλά ακόμα και έτσι, για να νοσήσει ένας άνθρωπος πρέπει να δεχτεί μεγάλες ποσότητες του ιού, άρα να έρχεται σε συχνή και παρατεταμένη επαφή με άρρωστα πτηνά. Επιπλέον, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τη μετάδοση του νοσήματος από άνθρωπο σε άνθρωπο. Εάν ωστόσο κάποιες κατηγορίες εργαζομένων θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές, αυτές είναι οι πτηνοτρόφοι, οι σφαγείς, οι μεταφορείς και οι κτηνίατροι, που έρχονται σε άμεση επαφή με τα πουλερικά, οπότε θα πρέπει να παίρνουν όλα τα μέτρα προφύλαξης σε περιπτώσεις ύποπτων νοσήματος πτηνών. Όπως και να έχει, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και οινόπνευμα και οι απολυμάνσεις με χλωρίνη (70%) είναι ο καλύτερος τρόπος προφύλαξης, που σε συνδυασμό με τα μέτρα βιοασφάλειας (περιορισμός των πουλερικών σε κλειστούς χώρους, έλεγχος στη διακίνηση ζωντανών πτηνών, απολυμάνσεις και τήρηση κανόνων ατομικής υγιεινής) που συνιστώνται, μπορούν να μειώσουν σε ένα βαθμό τις πιθανότητες μιας ενδεχόμενης πανδημίας.

Πάντα η Πολιτική

Λέμε να μειώσουν και όχι να εκμηδενίσουν, γιατί ακριβώς η εξάπλωση του νοσήματος εξηγείται όχι μόνο με κτηνιατρικούς, αλλά και με πολιτικούς όρους. Δε χωρά συζήτηση ότι πέρα από το μεταναστευτικό ρεύμα των πουλιών και τις ευθύνες που δεν έχουν αυτά, πολιτικές ευθύνες για την εξάπλωση του νοσήματος έχουν οι κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών χωρών με τους τρόπους που επιλέγουν να (μην) προασπίσουν τη Δημόσια Υγεία.

Κι αυτό μπορούμε να το δούμε και στην περίπτωση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, ήταν σαφές εδώ και αρκετό καιρό ότι η εξάπλωση του ιού γινόταν προς τα δυτικά και με μαθηματική ακρίβεια θα κατέληγε και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Ν.Δ. προχωρούσε, με τις ευλογίες του ΠΑΣΟΚ, στην ψήφιση του νέου πολυνόμου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με τον οποίο στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης της αγροτικής παραγωγής αντί να δημιουργήσει ένα καλά στελεχωμένο και αποδοτικό δημόσιο τομέα, επιχειρεί να αναθέσει ένα μεγάλο κομμάτι του ελέγχου της ζωικής παραγωγής και της προάσπισης της Δημόσιας Υγείας στους ιδιώτες. Με το νέο πολυνόμο συνεχίζεται η πολιτική της υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών. Οι νεοδιοριζόμενοι, όχι μόνο δεν αρκούν να καλύψουν τα χρόνια κενά, αλλά ούτε και τις κενές θέσεις που αφήνουν οι κτηνίατροι που βγαίνουν στη σύνταξη. Παρά τις εκχωρήσεις αρμοδιοτήτων των Υπηρεσιών σε διάφορα Ν.Π.Ι.Δ.(ΟΠΕΚΕΠΕ, ΟΠΕΓΕΠ κλπ) ο συνολικός αριθμός εργαζομένων στο Δημόσιο και τους διάφορους οργανισμούς εν έτει 2006 είναι περίπου ο μισός από το 1986.

Ταυτόχρονα, ανατίθενται μεγάλα και σημαντικά κομμάτια της προάσπισης της Δημόσιας Υγείας, από τις ζωοανθρωπονόσους ώς τα κάθε είδους διατροφικά σκάνδαλα, σε ιδιώτες–εργολάβους που θα προκύπτουν από μία λίστα «αξιολογημένων» (από ποιους;) κτηνιάτρων και θα δουλεύουν με εξαιρετικά ελαστικές εργασιακές σχέσεις (δουλειά με το κομμάτι, εργασιακή ανασφάλεια, πελατειακές σχέσεις με τους νομάρχες και τους ΟΤΑ γενικά). Τα όρια αυτού του συστήματος «προάσπισης» της Δημόσιας Υγείας έδειξε η Αγγλία, στην οποία οι κρατικές Κτηνιατρικές Υπηρεσίες είναι ανύπαρκτες, με τα διάφορα διατροφικά σκάνδαλα που προέκυψαν (βλέπε τρελές αγελάδες) αλλά και το ξέσπασμα της επιζωοτίας του αφθώδους πυρετού πριν από μερικά χρόνια που τους ανάγκασε να αναζητούν απεγνωσμένα κτηνίατρους από άλλες χώρες με εμπειρία σε προγράμματα εκρίζωσης ζωονόσων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Φτάνοντας λοιπόν στο σημείο όπου ο ιός της γρίπης των πτηνών πέρασε και το κατώφλι της χώρας μας, οι κρατούντες είχαν να διαχειριστούν την εξής αντίφαση: από τη μια θέλουν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία το ενδεχόμενο μιας πανδημίας, το οποίο όμως προϋποθέτει έναν ενιαίο κρατικό μηχανισμό, από την άλλη ούτε έχουν αυτό τον μηχανισμό αλλά και ούτε θέλουν να μειώσουν την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Συνεπώς, αφενός μεν δεν μπαίνουν στην διαδικασία να προχωρήσουν σε ουσιαστικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, που θα ήταν η μόνιμη λύση στο πρόβλημα καθώς και την γρίπη θα αντιμετώπιζε και θα κάλυπτε τα χρόνια κενά των υπηρεσιών, αφετέρου εξαπολύουν ένα ανελέητο κυνηγητό εναντίον της μη αναδιαρθρωμένης οικόσιτης πτηνοτροφίας, η οποία ξαφνικά βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα.

Έτσι ακόμα και μπροστά σε τέτοια προβλήματα που απειλούν ξεκάθαρα την Δημόσια Υγεία, η κυβέρνηση επιλέγει να ακολουθήσει την πάγια τακτική της διαχείρισης και των «μπαλωμάτων»: προσλαμβάνει κτηνιάτρους με 8μηνες συμβάσεις που βρίσκονται σε διαρκή εργασιακή ομηρία, αμείβονται λιγότερο από τους μόνιμους, δεν έχουν ουσιαστικές συνδικαλιστικές ελευθερίες, δεν δικαιούνται υπερωρίες (ακόμα και αν τις δουλεύουν) και μένουν απλήρωτοι μέχρι και επί έξι μήνες. Επιπλέον χρησιμοποιεί το στρατό σαν την ακόμα πιο φτηνή λύση, καθώς σε κενές θέσεις τοποθετεί οπλίτες κτηνιάτρους που προσφέρουν «μαύρη» εργασία με μοναδική «αμοιβή» τις εξόδους από το στρατόπεδο και την απαλλαγή από τις σκοπιές. Παράλληλα συμβασιούχοι και μόνιμοι κτηνίατροι αναγκάζονται να δουλεύουν μέχρι και επτά ημέρες την εβδομάδα φτάνοντας στα όρια των αντοχών τους.

Ποιο είναι το πρόβλημα σήμερα

Εάν λοιπόν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα στοίχημα το αμέσως επόμενο διάστημα, είναι το να μην περάσει ο ιός της γρίπης από τους (μετα-)φορείς του (υδρόβια πτηνά, που τέτοιοι έχουν βρεθεί στην Ελλάδα) στην οικόσιτη και συστηματική πτηνοτροφία. Σε αυτό το στοίχημα πρωταγωνιστικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι προσπάθειες όλων των εργαζόμενων κτηνιάτρων αλλά και όσων σχετίζονται με το αντικείμενο, όπως επίσης και τα σωστά αντανακλαστικά του κόσμου, που σιγά-σιγά παίρνει απόφαση ότι για κάποιο διάστημα θα στερηθεί τις «αλανιάρες» κότες και αναγκάζεται να τηρήσει τα μέτρα βιοασφάλειας. Αντιθέτως, πολιτικά υπεύθυνη για οποιοδήποτε ενδεχόμενο κρούσμα στα πουλερικά, πολύ δε περισσότερο στον άνθρωπο, θα είναι η ίδια η κυβέρνηση, η οποία με τις αλχημείες της αφήνει έκθετη την υγεία του ελληνικού λαού.

Τη στιγμή που η εξάπλωση της νόσου παραμένει ανεξέλεγκτη η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να μη δώσει λύση στο πρόβλημα. Μετά και το πρώτο κρούσμα σε γάτα, αλλά και την πιθανότητα να μπορούν να προσβληθούν από τη γρίπη σκύλοι και άλλα θηλαστικά, οι διεθνείς οργανισμοί προειδοποιούν ότι αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα υπάρχει ο κίνδυνος η επιζωοτία να μετατραπεί σε πανζωοτία. Και όσο ο ιός αλλάζει είδος ζώου που προσβάλλει, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες μετάλλαξής του σε λοιμογόνο για τον άνθρωπο στέλεχος. Άλλωστε οι κτηνίατροι παγκοσμίως καθιστούν σαφές ότι το πρόβλημα του ιού της γρίπης των πουλερικών θα είναι στην πρώτη γραμμή για τη δημόσια υγεία τουλάχιστον για μια πενταετία.

Τι χρειάζεται

Σε μια τόσο κρίσιμη φάση και υπό τη σκιά των αλλεπάλληλων διατροφικών σκανδάλων, γίνεται σαφές ότι η ανάγκη για καλά στελεχωμένες, καλά εκπαιδευμένες και αποδοτικές κρατικές υπηρεσίες με μόνιμους κτηνιάτρους είναι πια επιτακτική:

·Ενιαίος κρατικός μηχανισμός ελέγχου και διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας σε όλα τα στάδια παραγωγής. Κάλυψη των κενών θέσεων με μόνιμους κτηνιάτρους στις Δημόσιες Υπηρεσίες.

·Καμία εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε θέματα Δημόσιας Υγείας σε ιδιώτες-εργολάβους και Ν.Π.Ι.Δ.

·Όχι στα σχέδια «εθελοντικής» πολιτικής επιστράτευσης των ιδιωτών κτηνιάτρων.

·Άμεση εφαρμογή του Π.Δ. 344/2000 για τις θέσεις εργασίας των κτηνιάτρων. Προώθηση του θεσμού του υπεύθυνου κτηνιάτρου κτηνοτροφικής μονάδας για τον αυτοέλεγχο της παραγωγής.

·Ενίσχυση του αγροτικού πληθυσμού στην παραγωγή προϊόντων ποιότητας και υγειονομικής ασφάλειας και προάσπιση της οικόσιτης κτηνοτροφίας από τα μέτρα της νέας Κ.Α.Π., που μειώνει τις επιδοτήσεις και ευνοεί τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις.

·Παροχή αποζημιώσεων στους οικονομικά πληγέντες από τη γρίπη των πουλερικών παραγωγούς.

Ποιος Έχει Σειρά

Πρώτα ήταν οι τρελές αγελάδες, μετά οι διοξίνες, τώρα είναι η γρίπη των πουλερικών και ποιος ξέρει τι θα ακολουθήσει. Όλα αυτά είναι νοσήματα που προκύπτουν ως αποτελέσματα των ιδιαίτερων αντιφάσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και που είναι σίγουρο πως, όσο θα συνεχίζονται να αναπαράγονται οι αντιθέσεις αυτού του συστήματος, τόσο θα υπάρχει ο κίνδυνος να γεννιούνται νέα νοσήματα και νέα προβλήματα (βλ. π.χ. τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς τους οποίους οι αμερικανικοί κολοσσοί της χημικής βιομηχανίας προσπαθούν να επιβάλουν στην αγορά των τροφίμων). Ωστόσο κάποια στιγμή θα πρέπει να πάρουμε απόφαση εάν θέλουμε να είμαστε μέρος του προβλήματος ή μέρος της λύσης του.

Γιατί, αν μη τι άλλο, η υγεία του λαού μας είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμη. Είναι αδιαπραγμάτευτη.

Γιάννης Ελευθεριάδης, συμβασιούχος κτηνίατρος
Κλειώ Μήτση, συμβασιούχος κτηνίατρος
Γιάννης Μπίλιας, οπλίτης κτηνίατρος
Γιάννης Φούσκης, συμβασιούχος κτηνίατρος

επιστροφή